2577 sayılı idari yargılama usulü kanununun 14. maddesinde düzenlenen “Dilekçeler Üzerinde İlk İnceleme” başlıklı maddede, açılan davanın hangi merci tarafından ve ne şekilde incelemeye tabi tutulacağı belirtilmiştir.
İYUK’a göre ilk incelemeyi yapmaya, Danıştay’da daire başkanınca görevlendirilmiş bir tetkik hâkimi, vergi mahkemelerinde ise mahkeme başkanı ya da tarafından görevlendirilmiş bir üye yetkili kılınır. Yetkilendirilmemiş hâkimin gerçekleştireceği ilk inceleme geçersiz olacaktır.
İlk inceleme konuları İYUK’un 14. maddesinin 3. fıkrasında sırayla belirtilmiştir. (1- Görev ve yetki, 2- İdari merci tecavüzü, 3- Ehliyet, 4- İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı, 5- Süre aşımı, 6- Husumet, 7- 3 ve 5. maddelere uygun olup olmadıkları.) Açıkladığımız üzere, ilk incelemeler kanun koyucu tarafından sırasıyla incelenecek şekilde belirtilmişse de, son maddenin uygulamada bazen ilk yapılan inceleme olduğu görülmektedir.
Dilekçeler üzerinde yapılan incelemede bir aykırılık görülmesi halinde düzenlenen ilk inceleme tutanağı ile bu durum görevli daire yada mahkemeye bildirilir. Vergi davasının tek hakimle görülme sınırında olması halinde ilk inceleme tutanağı düzenlenmesine gerek yoktur ancak sistemde her zaman bir ilk inceleme tutanağı kendiliğinden eklenecektir.
İlk incelemenin ivedi yargılama usulündeki yedi günlük süre istisna olmak üzere, davanın açılışından 15 gün içinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. İlk inceleme davanın açılışı ile birlikte yapılan bir nevi ön yargılamadır ancak, davanın her aşamasında ilk inceleme yapılabilir ve karar verilebilir.
Vergi yargısında açılan davalarda çok sayıda dilekçe ret kararı verilmektedir. Bunun sebebi de ilk inceleme neticesinde tespit edilen usul aykırılıklarıdır. Bu sebeple, dilekçe ret kararına maruz kalıp hak kaybetme riski yaşanmaması için en iyi yol konusunda uzman bir vergi avukatı ile davanın açılması ve yürütülmesi olacaktır.
Av. Murat OBAY (LL.M.)
Vergi Hukuku Bilim Uzmanı